Bu dönem 1920 tarihine kadar devam eder. Bu devirde Alaçam’da 72 hane İslam, 32 hane Hıristiyan, 6 hane Protestan, 4 hane Ermeni bulunur. Ulu Çay’ın sol tarafında tamamında Hıristiyanlar, sağ tarafında ise Hıristiyan, İslâm ve Protestanlar, Ermeniler ikamet ederler. İlçenin 48 köyünden Ayın Deresi, Çulha Köyü, Meydancık, Kara Hüseyinli ve Çetirlik Köyleri Hıristiyan, geri kalanlar ise, İslam dinine bağlı köylerdir.

Alaçam’da Osmanlı Devleti Devri’nde Yapılan İşler;

1071 tarihinde Danişmendiler tarafından açılan sübyan mektepleri 1897 tarihine kadar devam etti.

1874 tarihinde Hükümet Konağı yapıldı.

1887’de halk tarafından Yeni Cami yapıldı.

1897’de tüm ahalinin gayretleri ile ilk defa mektep yapıldı.

1898’de yeni usul ilk mektep açılmıştır. İlk muallim Trabzonlu İsmail Hakkı Efendi’dir. Yine bu sene içinde ahalinin yardımı ile Alaçam’ın içine ve Uluçay üzerine köprü yapıldığı gibi, medrese de açılmıştır.

1900’de Rüştiye açılır. İlk muallimi Rizeli Mahmut, İkincisi Merzifonlu Süleyman Vasfı’dır.

1901’de Alaçam - Bafra şosesinin (yol) inşasına başlanmış ve 1902’de bitmiştir.